آمالگام باند

مقدمه: هر چند امروزه ترمیم های هم رنگ دندان در دندانپزشکی جایگاه ویژه ای یافته اند ، اما امالگام هنوز هم یه عنوان ماده ای وفادار به دندانپزشکان در حال خدمت رسانی می باشد. به نظر می رسد هر یک از این دو ماده در صورتی که در جای خاص خود به کار روند ، بسیار خوب و مناسب هستند. به همان میزان که مقایسه خصوصیات فیزیکی و مکانیکی آمالگام و کامپوزیت معنی دار است ؛ به همان اندازه مقایسه این دو ماده از لحاظ برتری یکی بر دیگری فاقد ارزش و اعتبار می باشد ؛ در بسیاری موارد که ایزولاسیون مناسب امکان پذیر نیست ، استفاده از کامپوزیت رزین ، معادل شکست درمان می باشد و بالعکس استفاده از ترمیم آمالگام در نواحی که در معرض دید قرار دارد ، به هیچ عنوان توجیه پذیر نمی باشد. بر این اساس کاربرد درست و صحیح هر یک از این دو در جای خود اهمیتی بس زیاد دارد. در این مسیر کاربرد آمالگام باند تاثیر بسزایی در بهبود رفتار کلینیکی آمالکام دارد که به اختصار توضیح داده خواهد شد.

مزایای آمالگام باند: چسباندن آمالگام جدید به آمالگام قدیمی و یا باند آمالگام به انساج دندانی همواره مورد بحث بوده است. این سیستم ها برای سیل ساختار دندان و باند آمالگام با مینا و عاج و یا باند آمالگام جدید به آمالگام قدیمی ارائه شده اند. مزیت اصلی این سیستم در بسیاری از موارد بالینی ، سیل نمودن عاج و بهبود شکل مقاوم بوده اما گیری که به واسطه آن ایجاد می شود با گیر ماکرومکانیکال حاصل از تراش گیردار حفره قابل ملاحظه نیست.

مورد تجویز اولیه آمالگام باند زمانی است که نسوج دندانی باقی مانده تضعیف شده و ممکن است بتوان با چسباندن آمالگام ، شکل مقاوم کلی دندان ترمیم شده را بازگرداند. البته از آمالگام باند می توان به صورت روتین زیر تمام ترمیم های آمالگام استفاده نمود و بدین ترتیب با رفع نیاز به بیس ، در وقت صرفه جویی نمود.

حین پک نمودن آمالگام ، لایه جدید به واسطه واکنش های شیمیایی به توده قبلی باند قوی و مطمئنی ایجاد می نماید. اما اگر از زمان اختلاط امالگام بیش از ۵ دقیقه گذشته باشد ، آمالگام جدید با آمالگام قبلی باند شیمیایی نداشته و باید از تمهیدات دیگری نظیر گیر ماکرومکانیکال، گیر میکرومکانیکال ( نظیر سندبلاست) و یا گیر شیمیایی همراه با گیر میکرومکانیکال به کمک آمالگام باند استفاده نمود.

استفاده از آمالگام باند دارای محاسن زیر است:

۲- تقویت ساختار دندانی باقی مانده و افزایش مقاومت در برابر شکست : در مطالعه ای که در دانشگاه Manitoba انجام شد ، ۴۰ دندان پرمولر و مولر را که کاسپ باکال یا لینگوال آن ها دچار شکست شده بود با آمالگام و به کمک آمالگام باند ترمیم کردند ؛ پس از یک سال هیچ گونه شکستی مشاهده نشد.

در مطالعه دیگری نشان داده شد آمالگام باند شونده ، استحکام کاسپ باکالی یک ترمیم MOD که یک سوم عرض باکولینگوالی را در بر گرفته است را ۳۹ تا ۶۱ درصد افزایش می دهد. از سوی دیگر نشان داده شده است که ترمیم دندان های شیری پالپوتومی شده با آمالگام به همراه آمالگام باند ، ۲۶ درصد استحکام آن ها را افزایش می دهد.

۳- مقاومت در برابر حملات اسیدی آتی و متعاقبا کاهش پوسیدگی ثانویه

۴افزایش سیل وکاهش حساسیت پس از درمان: حساسیت پس از درمان در ترمیم های آمالگام یکی از مشکلاتی است که سبب آزار بیماران پس از ترمیم دندان با آمالگام می گردد. این مساله در  آمالگام های اسفریکال که سیل کم تری یجاد می کنند ، بیشتر مشاهده می شود.

وجود ۲ میلی متر عاج روی پالپ یا معادل آن ماده پوشاننده پالپ یکی از روش هایی است که می تواند حساسیت پس از کار را کاهش دهد. استفاده از موادی نظیر زینک فسفات ، پلی کربوکسیلات ، گلاس آینومر و زینک اکساید به عنوان بیس زیر ترمیم های آمالگام روشی سنتی جهت محافظت پالپ در برابر تحریکات حرارتی ، الکتریکی و مکانیکی می باشد. روش جدید استفاده از آمالگام باند به جای بیس و لاینر است. در این روش با سیل توبول های عاجی و ممانعت از حرکت مایع داخل توبول های عاجی ، هیچ گونه درد و حساسیتی ایجاد نمی شود. لازم به ذکر است ؛ استفاده از سیستم های حساسیت زدای عاجی که نقشی همانند وارنیش دارند ، در کاهش حساسیت های پس از درمان موثر بوده اما جایگزین آمالگام باند نمی گردد و مزایای آمالگام باند را شامل نمی شود.

حتی استفاده از آمالگام باند برای کاهش حساسیت های طوق دندان بسیار موثر بوده است. در مطالعه ای نشان داده شد که استفاده از آمالگام باندی با بیس۴-META در کاهش حساسیت پس از درمان در انتهای یک دوره ۶ ماهه تاثیر زیادی دارد ؛ به گونه ای که ۹۱% دندان های درمان شده ، طی ۶ ماه هیچگونه حساسیتی نشان ندادند.

۵- تراش محافظه کارانه و کم و نگاه داشتن انساج بیشتر

۶-  کاهش نیاز به پین ، Slot ، Dovetail ، Hole و سایر تمهیدات گیر مکانیکال که سبب تراش اضافی دندان و افزایش احتمال اکسپوژر پالپ می شود.

تنها اشکالی که ممکن است به واسطه کاربردآمالگام باند ایجاد شود این است که به واسطه نفوذ رزین به داخل آمالگام ، خواص مکانیکی آمالگام ممکن است تحت تاثیر قرار گیرد که از لحاظ کلینیکی اهمیت ندارد.

مکانیسم واکنش سیستم های آمالگام باند:

چسبندگی ایجاد شونده به وسیله آمالگام باند، بر اساس گیر میکرو مکانیکال است ؛ بدین ترتیب که آمالگام در داخل رزینی که کامل کیور نشده است و یا در حال کیور شدن است پک می شود. بر این اساس آمالگام باند می تواند به صورت سلف کیور و یا دوال کیور باشد. البته باندینگ های لایت کیوری که ضخامت زیادی دارند نیز به عنوان آمالگام باند مطرح می باشند که نمونه آن PQ Amalgam می باشد. در این سیستم ها لایه سطحی به واسطه قرارگیری در معرض اکسیژن ، کامل پلیمریزه نشده و لایه سطحی آن کیور نشده باقی می ماند و بدین ترتیب آمالگام داخل آن پک شده و گیر میکرومکانیکال ایجاد می گردد. مطالعات نشان داده اند که استفاده از باند لایت کیور و یا دوال کیور نسبت به باند سلف کیور گیر بیشتری ایجاد می نمایند.

در سیستم دوال کیور آمالگام در داخل جزء سلف کیور پک شده و گیر میکرومکانیکال ایجاد می نماید.  بدین منظور لازم است که باندینگ در لایه های ضخیم تر گذارده شود (۱۰ تا ۵۰ میکرون) و آمالگام روی رزین کندانس شود. لایه های ضخیم تر عوامل باندینگ را می توان با افزودن مواد ضخیم کننده و یا با اعمال لایه های متعدد ( ۵ تا ۸ لایه) به دست آورد.

باندینگ هایی که میزان فیلر آن ها زیاد است نیز گیر بیشتری نسبت به باندینگ های با فیلر کم ایجاد می کنند. در بعضی سیستم های آمالگام باند مانند Amalgam bond plus پودری به نام HPA اضافه شده است که سبب افزودن ضخامت باندینگ می گردد و بدین وسیله گیر آن را فزایش می دهد. به نظر می رسد که این ماده نوعی رزین (متیل متاکریلات) است که می تواند علاوه بر افزایش ضخامت باندینگ ، استحکام آن را نیز افزایش دهد.

نکته حائز اهمیت در تمام موارد این است که آمالگام باید هم زمان با کیورینگ باندینگ های لایت کیور و یا دوال کیور مخلوط (Triturate) شده و بلافاصله پک شود تا حداکثر گیر حاصل شود.

باند شیمیایی حاصل از کاربرد آمالگام باند:

علاوه بر گیر میکرومکانیکال ، در بعضی سیستم ها پیوند شیمیایی در ناحیه حد فاصل ایجاد می گردد. در این سیستم ها مونومرهایی وجود دارد که قادر به ایجاد پیوند شیمیایی با اکسیدهای فلزی می باشد که نمونه آن  ۴-META و MDP می باشد.

این مونومرها دارای دو سر هیدروفیل و هیدروفوب می باشند ، تا با هر دو جزء دندان (هیدروفیل) و آمالگام (هیدروفوب) باند شوند. مهم ترین مونومر در این زمینه ۴-META می باشد. مونومرهای دیگری نظیرMDP نیز می توانند باند قابل قبولی ایجاد نمایند. این مونومر می تواند علاوه بر ایجاد گیر میکرومکانیکال ، در ایجاد باند شیمیایی تاثیر بسزایی داشته باشد.

در مطالعه ای نشان داده شد که کاربرد آمالگام باند در ترمیم های کلاس دو کامپوزیت تاثیر بسزایی در کاهش حساسیت های پس از درمان دارد. به نظر می رسد عامل اصلی این کاهش حساسیت ، مونومر ۴-META می باشد.

از آن جا که این باندینگ ها می توانند باند شیمیایی با نوار ماتریکس فلزی ایجاد کنند ، برای پیشگیری از مشکلات بعدی حین خارج نمودن نوار فلزی مانند شکستن مارجینال ریج ، لازم است قبل از کار سطح نوار فلزی با موم اینله و یا یک لوبریکنت مانند وازلین آغشته شود.

چسبندگی به دندان و آمالگام:

مکانیسم چسبندگی در سیستم آمالگام باند از دو ناحیه مورد بررسی قرار می گیرد: ۱- باند با دندان ۲-  باند با آمالگام

کاربرد آمالگام باند به صورت سلف اچ و توتال اچ:

امروزه سیستم هایی ارائه شده اند که می توانند به صورت سلف اچ و توتال اچ به کار گرفته شوند. در هر دوی این سیستم ها یک Activator به صورت جداگانه عرضه گردیده است. در روش سلف اچ پس از کاربرد پرایمر  ، ادهزیو با Activator مخلوط شده و هم زمان به تمام حفره زده می شود ؛ اما در روش توتال اچ  پس از کاربرد اسید اچ ، ابتدا مانند روش معمول ادهزیو به تنهایی زده شده و کیور می گردد و سپس ادهزیو مجددا  با Activator مخلوط شده و هم زمان به تمام حفره زده می شود. دلیل آن این است که در روش توتال اچ ، کلاژن ها اکسپوز می گردند که ضروری است ادهزیو رزین به صورت کامل لابلای آن ها نفوذ کند. بدین ترتیب اگر مانند روش سلف اچ ، پس از اچینگ ؛ ادهزیو و Activator با هم مخلوط شوند ، واکنش پلیمریزاسیون رزین آغاز گردیده و به دلیل ویسکوزیتی بالای ادهزیو رزین ، نفوذ به تمام طول الیاف کلاژن امکان پذیر نمی گردد که متعاقبا حساسیت و میکرولیکیج را به دنبال خواهد داشت. در روش سلف اچ با توجه به عدم اکسپوز شدن الیاف کلاژن ، نیازی به کاربرد جداگانه ادهزیو نمی باشد.

در روش سلف اچ حساسیت پس از درمان کم تر بوده ؛ در حالی که در سیستم توتال اچ به دلیل ضخامت بیشتر ، قدرت باند بیشتر است.

آمالگام باند

 

تاثیر ضخامت باندینگ در استحکام آمالگام باند:

با افزایش ضخامت آمالگام باند قدرت چسبندگی نیز افزایش می یابد. بدین منظور استفاده از چند لایه باندینگ ، قدرت باند برشی افزایش می یابد. بعضی سیستم ها نظیر Amalgam bond plus با افزودن پودر متیل متاکریلات ، ضخامت را افزونی بخشیده ؛ استحکام توده باند را نیز افزایش می دهند.

در مطالعه ای که آمالگام باند روی دندان های Bovine مورد استفاده قرار گرفت ؛ نشان داده شد که استفاده از یک لایه آمالگام باند ، باندی معادل ۱ مگاپاسکال  و دو لایه ، باندی حدود ۱۵-۱۴ مگاپاسکال می دهد. البته باید توجه نمود که ضخامت زیاد آمالگام باند نباید مانع تجمع آن در مارجین ها شود.

تاثیر نوع آمالگام در قدرت چسبندگی:

بر اساس مطالعات انجام شده ، به نظر می رسد آمالگام های اسفریکال قدرت باند بیشتری حین کاربرد با آمالگام باند روی عاج و یا کامپوزیت دارند. از سوی دیگر هر قدر میزان ذرات اسفریکال افزایش یابد ، قدرت باند نیز افزایش می یابد.

تاثیر آمالگام باند در ایجاد چسبندگی آمالگام جدید به قدیمی و یا کامپوزیت:

در مطالعه ای نشان داده شد که آمالگام باند ، قدرت باند آمالگام جدید به کامپوزیت یا آمالگام قدیمی را افزایش می دهد. در این مطالعه سطح کامپوزیت و یا آمالگام قدیمی سندبلاست شدند تا گیر میکرومکانیکال افزایش یابد.

تاثیر سندبلاست نمودن مینا و عاج قبل از کاربرد آمالگام باند:

مطالعه Nikaido و همکارانش نشان داد که سندبلاست کردن سطح عاج قبل از کاربرد آمالگام باند تاثیر قابل ملاحظه ای روی قدرت باند ندارد اما  سندبلاست کردن مینا قدرت آمالگام باند را به میزان قابل ملاحظه ای کاهش می دهد.

گلاس آینومر به عنوان آمالگام باند:

گلاس آینومر سلف کیور و لایت کیور می توانند به عنوان آمالگام باند مطرح باشند. این بدین معناست که آمالگام داخل گلاس آینومر پک شده و به صورت مکانیکی داخل آن گیر می افتد. در گلاس آینومر لایت کیور جزء سلف کیور نیز وجود دارد که قبل از سفت شدن کامل آن ، آمالگام باید داخل آن متراکم شود. در گلاس آینومرهای سلف کیور باید دقت نمود که سمان تا ۹۰% سفت شده باشد تا یکپارچگی سمان از بین نرود. از سوی دیگر در صورتی که سمان به لبه های حفره برسد ، ممکن است شسته شده و یا در تماس با دندان های مقابل سبب چسبندگی شود.

در مطالعه ای نشان داده شده است که اگر روی گلاس آینومر مدیفیه شده با رزین (گلاس آینومر نوری) ، از آمالگام باند استفاده شود ، قدرت چسبندگی آمالگام با گلاس آینومر نوری افزایش می یابد. هر چند با استفاده از آمالگام باند دیگر نیازی به استفاده از گلاس آینومر نیست.

استفاده از سیستم های رزینی حساسیت زدا:

در صورتی که فقط سیل حفره مد نظر باشد ، می توان از سیل کننده های حفره استفاده نمود. از آن جا که از این مواد برای پوشاندن سطوح اکسپوز ریشه هم استفاده می شود تا جریان یافتن مایع درون توبول ها را محدود نماید و حساسیت عاجی را کم کند ، به آن ها Dentin desensitizer هم می گویند. لیست گرانی از این محصولات ممکن است تحت عنوان حساسیت زدای عاجی معرفی شوند اما به صورت روتین برای سیل عاج زیر آمالگام استفاده نمی شوند.

نمونه های اولیه مانند Gluma 2 در حقیقت پرایمر سیستم باندینگ بودند. مواد دیگری نیز ارائه شدند که در واقع مونومرهای آغازگر یا پلیمرهای حل شده در حلال بودند که به سطح تراش خورده نفوذ نموده و داخل آن خشک می شدند و یا با سخت شدن تبدیل به لایه نازکی از پلیمر می شدند.

عملکرد لایه نازک حساسیت زدای عاجی مشابه وارنیش بوده ولی خاصیت مرطوب کنندگی آن ها بیشتر بوده و لایه ای یکدست ( بدون منفذ ) ایجاد می کنند. این لایه در واقع مینا را به خوبی عاج مرطوب می نماید اما هنوز هم به عنوان سیل کننده عاج شناخته می شود.

عوامل باندینگی که زیر ترمیم های عایق مانند کامپوزیت به کار می روند ، جایگزین کف بندی ها و لاینر های مرسوم به شمار می روند ؛ مگر این که به پالپ بسیار نزدیک باشیم ( کم تر از ۵/۰ میلی متر ) ؛ که در این صورت باید یک لایه کلسیم هیدروکساید به عنوان لاینر گذاشته شود.

 

معرفی چند نمونه تجاری آمالگام باند:

۱- DenTASTIC Amalgam bonding kit(Pulp dent) : سیستم آمالگام باند Pulp dent بر پایه نفوذ آمالگام در سمان رزینی سلف کیور طراحی شده است. روش کاربرد آن بدین ترتیب است که ابتدا سطح دندان اچ شده و پس از برداشتن رطوبت اضافی ؛ باند آن که حاوی دو بطری ادهزیو پرایمرA  و  Bاست ، با هم مخلوط شده تا به صورت دوال کیور در آید. به دلیل ضخامت کم ، باندینگ باید ۳ لایه زده شود. بین لایه نباید پوآر هوا گرفته شود و فقط پس از کاربرد آخرین لایه پوآر ملایمی گرفته می شود تا حلال آن خارج شود. از آن جا که باند آن دوال کیور می باشد ، کیورینگ آن انتخابی است ؛ بدین معنا که می توان باند را کیور نمود و یا از کیورینگ آن صرف نظر نمود.

سپس سمان آن که Resilute نام دارد و شامل دو خمیر است به میزان مساوی مخلوط شده و روی سطح باندینگ زده شده به صورت لایه ای نازک گذاشته می شود. هم زمان آمالگام هم باید مخلوط شود تا بلافاصله داخل حفره کندانس شود( تاخیر در کندانس نمودن آمالگام سبب کاهش تاثیر آمالگام باند می گردد). بدین ترتیب آمالگام در داخل سمان رزینی گیر میکرومکانیکال یافته و شکل گیردار و مقاوم حفره را نیز افزایش می دهد.

۲- Optibond solo plus(kerr) :

این سیستم شامل یک عدد باند نسل پنجم همراه با یک Activator می باشد. به دلیل ضخامت زیاد این سیستم ، استفاده از باند آن به صورت دوال کیور کافی می باشد. بر این اساس ابتدا دندان اچ شده و پس از برداشتن رطوبت اضافی ، باندینگ آن با Activator مخلوط می گردد تا به صورت دوال کیور در آید. هم زمان باید باید آمالگام در دستگاه آمالگاماتور Triturate شود تا بلافاصله در حفره کندانس شود. در مواردی که از نوار ماتریکس فلزی استفاده می شود؛ حتما قبل از استفاده از آمالگام باند ، باید نوار فلزی با وازلین و یا هر لوبریکنت دیگری چرب شود. در غیر این صورت حین خارج نمودن نوار ماتریکس ، به دلیل باند ایجاد شده  ممکن است شکست در مارجینال ریج رخ دهد.

Optibond solo plus دارای سیستم سلف اچ نیز می باشد. در این روش فقط به جای اچنگ حفره ، از بطری حاوی اسید و پرایمر که تحت نام کلی Primer خوانده می شود ؛ استفاده می گردد و سایر مراحل مانند قبل است. بدین صورت که پس از قرار دادن Primer در حفره ، باندینگ آن با Activator مخلوط شده و به تمام حفره زده می شود.

۳- Tg amalgam bond(Tg co):

این آمالگام باند نیز می تواند به ۲ صورت سلف اچ و توتال اچ استفاده شود. روش کار با آن دقیقا مانند Optibond solo plus است ؛ با این تفاوت که ضخامت آن کم بوده و باید ۳-۲ لایه زده شود ؛ در حالی که ضخامت Optibond solo plus زیاد است و یک لایه از آن کافی می باشد.

۴- Panavia F2 (Kurrary)  :

پاناویا یک ادهزیو رزین دوال کیور است که می تواند علاوه بر ایجاد گیر میکرومکانیکال ، به واسطه وجود مونومری مانند MDP باند شیمیایی نیز ایجاد نماید. بر اساس دستورالعمل کارخانه سازنده ، سطح رزین نیازی به کیورینگ ندارد و آمالگام می تواند مستقیما روی آن پک شود.

۵Amalgam bond plus(parkell): در این سیستم علاوه بر باند میکرومکانیکال ، باند شیمیایی حاصل از ۴-META نیز قابل ملاحظه می باشد. ترکیب شیمیایی آن عبارتست از:

۱۰% citric acid ،   ۲% ferric chloride > HEMA،    ۴-META in MMA and TBB activator و PMMA “high-performance additive”

۶- Scotch bond multi purpose plus(3M) :

یک باند نسل چهارم است که دارای کاتالیستی جداگانه می باشد. در مرحله آخر (پس از اچینگ و پرایمینگ) ، ادهزیو با کاتالیست مخلوط شده و باندی دوال کیور حاصل می شود. بدین ترتیب آمالگام با نفوذ در جزء سلف کیور و مقادیری جزء لایت کیور ، باند می گردد.

۷Nano bond (Pentron) :

این باندینگ به گونه ای طراحی شده است که می تواند به صورت سلف اچ و یا توتال اچ به کار رود. در این سیستم هم یک Activator به صورت جداگانه عرضه گردیده است. در روش سلف اچ پس از کاربرد پرایمر  ، ادهزیو با Activator مخلوط شده و هم زمان به تمام حفره زده می شود. در روش توتال اچ  پس از کاربرد اسید اچ ، ادهزیو با Activator مخلوط شده و هم زمان به تمام حفره زده می شود.

۸- All bond 2-Amalgambond plus(Bisco) :

این سیستم به دلیل دارا بودن مونومرهایی جهت باند شیمیایی ، می تواند سیل خوب و قابل قبولی ارائه نماید. در مطالعه ای نشان داده شد که کاربرد آمالگام باند و یا All bond 2 برای چسباندن آمالگام یا کامپوزیت به مینا و عاج موثر می باشد و تفاوت معنی داری ندارد.

در مطالعه دیگری نشان داده شد که نه آمالگام باند و نه All bond 2 ، با گذشت زمان هیچ گونه تغییری در قدرت باند نداشتند.

 روش کاربردکلینیکی:

در مواردی به دلایل اقتصادی ، کمبود وقت ، احتمال ضعیف شدن انساج باقی مانده و جهت پیشگیری از آسیب های احتمالی به پالپ دندان ؛ به جای تعویض کل توده امالگام تصمیم به پوشاندن آن با کامپوزیت گرفته می شود تا زیبایی مناسبی برای بیمار ایجاد شود.

در این موارد ایجاد گیر ماکرومکانیکال در درجه اول و گیر میکرومکانیکال در درجه دوم بسیار حائز اهمیت است. بنابراین به کمک یک فرز روند ریز ، داخل آمالگام حفراتی با عمق بیش از ۵/۰ میلی متر ایجاد می گردد. سپس به کمک فرز سطح آن زبر می شود. در گام بعد مینای اطراف بول شده و اچ         می شود. سپس باندینگ با Activator مخلوط شده و به صورت هم زمان به تمام سطح مینا و آمالگام زده می شود. سپس سطح آمالگام با opaquer یا Tint اپک پوشانده شده و نهایتا با کامپوزیت ترمیم می گردد.

لازم به ذکر است که غالبا آمالگام باند به صورت آماده و تجاری وجود ندارد بلکه لازم است Activator ای جداگانه همراه باندینگ تهیه شود تا در موقع لزوم با هم مخلوط شده و به صورت هم زمان به تمام سطح دندان زده شود.


دکتر کسری طبری – متخصص ترمیمی و زیبایی

دکتر ندا خویی- دندانپزشک

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

فرم درخواست مشاوره

نام و نام خانوادگی
نوع مشاوره